บ้านก้อแซนด์บ๊อกซ์
บ้านก้อแซนด์บ๊อกซ์
บ้านก้อ ต.ก้อ อ.ลี้ จ.ลำพูน เป็นหุมู่บ้านขนาดกลางมีประชากร 2,800 คน มีพื้นที่ประมาณ 25,000 ไร่ อยู่กลางอุทยานแห่งชาติแม่ปิงซึ่งเป็นป่าเต็งรังที่ยังมีความสมบูรณ์มาก ในระยะ 5 ปีที่ผ่านมาเกิดไฟป่ารอบหมู่บ้านนับแสนไร่ทุกปีจากการลอบเผาป่าของชาวบ้าน
ปัญหาไฟป่าในบ้านก้อนั้นคล้ายคลึงกับปัญหาไฟป่าในบริเวณรอยต่อจังหวัด ลำพูน เชียงใหม่ ลำปาง และตาก ซึ่งกลายเป็นพื้นที่ไฟป่าใหญ่ที่สุดของประเทศไทยทุกปี เป็นสาเหตุหลักของแหล่งกำเนิดฝุ่น PM 2.5 ในภาคเหนือ ประกอบกับสภาพภูมิศาสตร์กับสภาพอุตุนิยมวิทยาของการผกผันของอุณหภูมิอากาศเหนือพื้นที่แบบหุบเขาทำให้ 9 จังหวัดในภาคเหนือมีความเข้มข้นของฝุ่น PM 2.5 สูงที่สุดในประเทศไทยส่งผลต่อสุขภาพของประชาชนอย่างยิ่ง
จากการสัมภาษณ์ผู้นำชุมชนบ้านก้อพบว่าต้นเหตุที่แท้จริงของการเผาป่า เกิดจากความยากจนและปัญหาปากท้อง ชาวบ้านขาดน้ำในการเพาะปลูกถึง 6 เดือนต่อปี ทำให้ต้องเข้าป่าหาพืชผักหรือล่าสัตว์ป่ามาขายเพื่อยังชีพ ทั้งนี้ความช่วยเหลือจากภาครัฐไม่สามารถเข้าถึงได้จากการขาดกรรมสิทธิ์ในที่ดินแม้ว่ารัฐบาลจะอพยพชาวบ้านกลุ่มนี้ออกจากพื้นที่น้ำท่วมในการสร้างเขื่อนภูมิพลปี พ.ศ.2506 แต่ถึงบัดนี้เป็นเวลากว่า 57 ปี ชาวบ้านก็ยังไม่รับการเยียวยาจากภาครัฐตามมติ ครม.
บ้านก้อแซนด์บ๊อกซ์ นั้นเป็นแนวความคิดของชมรมผู้รับพระราชทานทุนมูลนิธิอานันทมหิดลที่จะรวบรวมกำลังจากภาคประชาชนและธุรกิจร่วมกับภาคราชการในการแก้ปัญหาไฟป่าด้วยการขจัดความยากจนและนวัตกรรมชุมชนอย่างยั่งยืน ทั้งนี้หากแก้ปัญหาไฟป่าในบ้านก้อแบบยั่งยืนได้ก็น่าจะทำให้เกิดแนวทางในการแก้ไขปัญหาในพื้นที่อื่นๆต่อไป
กุญแจสู่ความสำเร็จนั้นขึ้นอยู่กับการสร้างแนวร่วม 3 ฝ่าย ระหว่าง
• ประชาชนและธุรกิจ
• ราชการ
• ชุมชนบ้านก้อ
หากทั้ง 3 ฝ่ายนี้มีเป้าหมายร่วมกันเป็นอันหนึ่งอันเดียวได้อุปสรรคต่างๆย่อมจะได้รับการแก้ไข รากของปัญหาในชุมชนนั้นเริ่มจากกรรมสิทธิ์ในที่ดิน หากสามารถแก้ไขได้รับความช่วยเหลือและงบประมาณต่างๆจากภาครัฐนั้นจะเข้าไปช่วยเหลือชุมชนในเรื่องต่างๆได้ ทั้งนี้ภาคประชาชนและธุรกิจจะมีส่วนช่วยในการช่วยวิเคราะห์วางแผนให้เหมาะสมคุ้มค่าตามหลักวิชาการและธุรกิจ นอกจากนี้ภาคประชาชนสามารถช่วยด้านการบริหารและการตลาดโดยคัดเลือกคู่ค้าที่มีคุณธรรม เพื่อให้มั่นใจได้ว่าพืชผลและสินค้าจากชุมชนบ้านก้อจะสามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนได้อย่างเหมาะสมและเป็นธรรม
บ้านก้อมีชื่อเสียงในด้านการเป็นแหล่งเห็ดเผาะที่มีคุณภาพ แต่ชาวบ้านยังมีความเชื่อที่ไม่ถูกต้องว่าเห็ดเผาะจะสมบูรณ์ได้ต้องเผาป่า แต่แท้จริงการเผาป่ากลับเป็นการทำลายเชื้อราและจุลินทรีย์ในดิน หากเผาต่อเนื่องทุกปีเชื้อราจะถูกทำลายและไม่เหลือเห็ดเผาะในที่สุด ในด้านวิชาการนั้นเราสามารถเพาะเห็ดเผาะได้และสามารถสร้างน้ำเชื้อเห็ดเพื่อเพิ่มจำนวนเชื้อราที่จะทำให้ป่านั้นสมบูรณ์โดยไม่จำเป็นต้องเผาป่าเลย
การขจัดความยากจนนั้นเริ่มต้นจากการบริหารทรัพยากรน้ำและดิน ตั้งแต่การบริหารจัดการน้ำจากสันปันน้ำก่อนเข้าหมู่บ้านด้วยฝายชะลอน้ำในห้วยสาขาและห้วยแขนง ในเรื่องนี้การไฟฟ้าฝ่ายผลิตร่วมกับอุทยานแห่งชาติแม่ปิงจะเป็นผู้นำให้กับชุมชน หลังจากน้ำไหลเข้าสู่หมู่บ้าน การบริหารจัดการน้ำทำได้โดยการบูรณะอ่างเก็บน้ำ ฝาย ขุดเจาะบ่อน้ำบาดาลการเกษตรเพิ่มเติม ไปจนถึงการสร้างฝายกักเก็บน้ำขนาดใหญ่ในแก่งก้อ ซึ่งเป็นอ่างน้ำธรรมชาติ โดยมีกรมน้ำบาดาลและกรมชลประทานเป็นผู้นำ
เมื่อมีน้ำ ชาวบ้านจะต่อยอดได้อีกมาก สามารถที่จะเพาะปลูกพืชทดแทน พืชเชิงเดียวเพื่อสร้างรายได้ที่มั่นคงยิ่งขึ้น ในส่วนนี้ประชาชนที่เป็นนักวิชาการและนักธุรกิจสามารถช่วยนำร่องในการพัฒนาดินและปุ๋ย พร้อมกับพัฒนาพืชทดแทนสร้างรายได้ ทั้งนี้ควรพิจารณาถึงกลไกการตลาดเพื่อลดความเสี่ยงให้กับชาวบ้านให้มากขึ้น หากมีผู้ประกอบการจากภายนอกเข้ามาช่วยเหลือให้ความรู้และเข้ามารับซื้อจะลดความเสี่ยงได้ สำหรับปศุสัตว์และประมงนั้นสามารถสร้างเป็นอาชีพหรือเป็นแหล่งโปรตีนราคาถูกที่ชาวบ้านสามารถผลิตได้เองในชุมชน
เมื่อสิ่งแวดล้อมต่างๆดีขึ้นแล้ว ชุมชนสามารถสร้างเรื่องราวเชื่อมโยงเกี่ยวกับการลดไฟป่านำพานักท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์เข้ามาได้ บ้านก้อมีสถานที่สวยงามตามธรรมชาติมากมายที่จะสร้างรายได้ให้กับชาวบ้านได้มาก สุดท้ายสิ่งที่สำคัญที่สุดคือปัญญาและความยั่งยืนซึ่งเกิดขึ้นในกระบวนการทำงานร่วมกันระหว่างแนวร่วมทั้ง 3 ฝ่าย เด็กนักเรียนในชุมชนนั้นเป็นผู้แทนการเปลี่ยนแปลงของชุมชน การนำเอาองค์ความรู้และชี้แนะคุณค่าที่เหมาะสมกับชีวิตของเขานั้นจะทำให้เกิดความยั่งยืนขึ้นในชุมชนต่อไป
จะเห็นได้ว่าศาสตร์ที่จะช่วยเราแก้ปัญหาในบ้านก้อนั้นเป็น “ศาสตร์พระราชา” ไม่ได้มีอะไรที่คิดค้นมาใหม่ แต่เป็นการนำเอาศาสตร์นี้ไปใช้งานให้เกิดผลให้เหมาะกับบริบทของชุมชนให้เป็นรูปธรรมเพื่อสร้างชีวิตที่ดีขึ้นด้วยความมั่นคงและยั่งยืน
ต
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น